21 Ekim 1908 (Lefkoşa, Kıbrıs) – 18 Aralık 1988 (Londra, Birleşik Krallık)
İlk çalışması Türk sosyolojisinde ilk monografiler arasında yer alan “Bazı Ankara Köyleri Üzerine Bir Araştırma” kitabıdır. “Türkiye’de Çağdaşlaşma” isimli kitabı ilk önce İngilizce (1964) daha sonra 1973 ‘de Türkçe olarak basılmıştır.
Türkiye’de Çağdaşlaşma adlı temel eserinde ele aldığı gibi 18.yüzyılda 3. Selim’in yenileşme adımlarıyla başlayan ve İmparatorluğun yıkılmasına kadar uzanan süreç Cumhuriyet devrimleriyle devam etmiştir.
Kemalizm devrimi, Mustafa Kemal’in arkasındaki bir avuç ilericilerle, gene bu savaş içinde bulunan muazzam bir gericiler kitlesi arasında didişile didişile santim santim koparılmış bir devrimdir.
Batılılaşma, uluslaşma, ulusçuluk, sekülerleşme, laiklik gibi kavramlar üzerinde yoğunlaştırır. Bu kavramlar Berkes ’in sosyolojisini anlamakta önemli anahtarlar durumundadır. Laikliğin ülkemizde yanlış yorumlandığını düşünen Berkes; Batı ’nın bir kesiminde laicism terimine eş olarak kullanılan secularism sözcüğü meseleyi anlatmakta daha kapsamlı olduğunu düşünür. Çünkü burada anlatılmak istenen bir toplumun eski engellerinden ve skolastik düşünce anlayışından kurtularak; çağdaşlaşmasında esas olan unsurlardır. Sekülarizm: Sözcük, çağ anlamına gelen saeculum sözcüğünden türemiştir. Bunun karşılığı Türkçe’ye çağ anlamında asır Arapça asr sözcüğü yerleşmiştir. Bu sebepten Türkiye’nin çağdaşlaşmasında bir dönem asrilik kavramı kullanılmıştır. Fakat bazı kesimler tarafından olumsuz anlam yüklemelerinden dolayı çabuk terk edildi. Bu anlamda asrilik züppelik, köksüzlük, sathilik, dinsizlik anlamları çağrıştırmaya başladığı için mesela bu kavramın yerine Ziya Gökalp “muasırlaşmak” ifadesini kullandı.
Eserleri:
Propaganda Nedir? (1942)
Siyasi Partiler (1964)
Türkiye’ de Çağdaşlaşma (1964-1973)
Batıcılık, Ulusçuluk ve Toplumsal Devrimler (1965)
Arap Dünyasında İslamiyet, Milliyetçilik ve Sosyalizm (1969)
Türkiye İktisat Tarihi 1-2 (1969-70)
Türk Düşününde Batı Sorunu (1975)
Atatürk ve Devrimler (1982)
Teokrasi ve Laiklik (1984)
