12 Aralık 1916 (Reyhanlı) – 13 Haziran 1987 (İstanbul) tarihleri arasında yaşamış ülkemizin önemli sosyologlarındandır. 1965 – 1969 yılları arasında İstanbul Üniversitesi Sosyoloji bölümünde dersler vermiştir. Şair, eleştirmen ve düşünür olarak bilinir. Eleştirel sosyologlar çizgisinde ilerlemiştir. Sosyoloji bilimini buhranların çocuğu olarak tanımlar.

“Sosyolojinin bize kazandırdığı ilk vasıf hakikati yalanlardan soyabilmektir.”

Sosyolojiyi önce Saint Simon ‘un temellerini attığı sonrada Balzac ‘ın şekillendirdiği “içtimai fizik” veya “fizyoloji” isimli bir bilgi dalı olarak görmüştür. Saint Simon ‘un tüm sosyolojik metotları kucaklayacak bir kavram geliştirdiğini ve bunun da “endüstriyalizm” olduğunu ifade eder. Medeniyet tarihinin ve “ümran” adını verdiği sosyoloji biliminin gerçek kurucusu İbn Haldun ‘dur. İbn Haldun ‘dan sonra ise Saint Simon, Proudhon, Marks ve Comte gelir.

Türkiye de ilk sosyolojik yaklaşımları sert bir dille ve olumsuz şekilde eleştiren Cemil Meriç; Ziya Gökalp, Mehmet İzzet ve Necmeddin Sadak ‘ın temsil ettiği sosyolojinin hedefinin Türk zekasını ilgilendirmeyen konulara meşgul etmek ve gelecek nesillerin uyanmasını engellemek olduğunu öne sürmüştür.

Bilimlerin hepsinin birer ideoloji olduğunu söylemiştir. İdeolojiler belli bir medeniyetin, belli bir inancın, belli bir cemaatin müdafaa silahıdır. İlkel toplumlar dış dünyayı açıklamak için mitlere başvurmuşlardır. Gelişmiş toplumların sosyal ve politik dünyada ki pusulası ise ideolojilerdir.

Çağdaş düşünce tarihi ise batıda Machiavelli ile başlamıştır. Machiavelli ‘nin ünlü kitabı Hükümdar, Cemil Meriç ‘e göre hem bir el kitabı hem de bir psikoloji kitabıdır. J.J.Rousseau bu kitap için “insanları hükümdarın şerrinden kurtarmak için yazılmış bir halk ikazıdır” der.

Cemil Meriç sosyoloji alanında yazdığı eleştirel yazılarda; Batı ve Doğu toplumlarının özelliklerine, önemli gördüğü sosyolog ve düşünürlere, toplumsal tabaka ve sınıflara ve ideolojilere değinmiştir.

Karl Marx ‘ın metodunu ve Max Weber ‘in adeta Marksizm’in panzehiri olarak çözümlemelerini taktire şayan bulmuş ve “İki Düşman Kardeş” isimli yazısında bundan sık sık söz etmiştir. Cemil Meriç burjuvazinin özelliklerini şu şekilde sıralar:

• Rasyoneldir
• Evrenseldir
• Hürriyeti Savunur

Eserleri:

Saint Simon (İlk Sosyolog İlk Sosyalist) – (1967)
Bu Ülke – (1974-1985)
Ümrandan Uygarlığa – (1974)
Sosyoloji Notları ve Konferanslar – (1993)
Mağaradakiler – (1978)
Kırk Ambar – (1980) Türkiye Millî Kültür Vakfı Ödüllü