Türkiye’nin deprem haritası 22 yıl aradan sonra güncellendi. Yeni haritaya göre; 46 ilde deprem tehlikesi riski azalırken, 6 ilin ise deprem tehlikesi oranı artış kaydetti.

1996 yılında kullanıma sunulan Türkiye’nin deprem bölgeleri haritası AFAD Deprem Dairesi Başkanlığı tarafından Mart 2018’de yenilendi. Yeni harita resmen, 1 Ocak 2019’da yürürlüğe girdi. Yeni harita en güncel deprem kaynak parametreleri, deprem katalogları ile yeni nesil matematiksel modeller dikkate alınarak hazırlandı.

Türkiye’nin en tehlikeli görülen deprem alanı oranı yüzde 42’den yüzde 17’ye indi.

Yeni deprem haritasında aralarında Adana; Antalya, Bursa, Diyarbakır, Eskişehir, Gaziantep, Kayseri, Kırşehir, Malatya, Muğla, Mersin, Samsun, Şanlıurfa ve Van’ın da bulunduğu 46 ilin deprem riski azaldı.

Yeni haritada 6 ilin ise deprem riski artış gösterdi. Bu iller; Tekirdağ, Aksaray, Karaman, Rize, Erzurum ve Trabzon.

İllerimiz beş deprem bölgesine bölünmüş durumda. 32 ilimiz birinci derecede deprem bölgesindedir. İstanbul, İzmir, Kocaeli, Bursa, Manisa, Denizli, Sakarya, Balıkesir, Kahramanmaraş, Çanakkale, Yalova, Malatya ve Bilecik (Bozöyük) birinci derece deprem riski olan iller arasındadır.

Yeni harita en güncel deprem kaynak parametreleri, deprem katalogları ve yeni nesil matematiksel modeller dikkate alınarak çok daha fazla ve ayrıntılı veriyle hazırlanmıştır. Yeni haritada, bir önceki haritadan farklı olarak deprem bölgeleri yerine en büyük yer ivmesi değerleri gösterilmiş ve “deprem bölgesi” kavramı ortadan kaldırılmıştır.

Deprem tehlike haritası RİSK haritası değildir. RİSK haritası olması için bu tehlike haritası üzerinde yapıların, nüfusun deprem anında etkilenme durumunu bilmek, ekonomik kayıpları saptamak ve depremin çevreye vereceği zararları hesaplayıp bu zarar ve kayıp sonuçlarını gösteren harita oluşturmak gerekir.

Yeni harita, AFAD Ulusal Deprem Araştırma Programı (UDAP) tarafından desteklenen Türkiye Sismik Tehlike Haritasının Güncellenmesi başlıklı proje ile kamu ve üniversite işbirliği kapsamında hazırlanmıştır.

Ayrıca eski haritada binaların yüzde 44’ü tehlikeli gruptayken yeni haritada bu oran yüzde 26’ya düştü.

Türkiye’nin deprem şartnamesi 1975 senesinde yürürlüğe konulmuş; 1998 ve 2007 yıllarında revizyona uğramış ve son olarak 2018’de “Türk Bina Deprem Yönetmeliği” adı altında değişikliğe uğramıştır.

AFAD verilerine göre 2005’ten bu yana gerçekleşen deprem sayısı giderek artmış durumda. 2005 yılında 9481 olan bu rakam 2020 itibarıyla 28136 düzeyine ulaşmıştır.

Depremin Ekonomik Analizi

Gelir İdaresi Başkanlığı verilerine göre aşağıda yer alan illerin

• İstanbul (%44,76)
• İzmir (%11,21)
• Kocaeli (%9,37)
• Bursa (%2,84)
• Manisa (%0,74)
• Denizli (%0,62)
• Sakarya (%0,44)
• Balıkesir (%0,44)
• Kahramanmaraş (%0,33)
• Çanakkale (%0,26)
• Yalova (%0,19)
• Malatya (%0,18)
• Bilecik-Bozöyük (%0,05)] 2019 yılı itibarıyla toplam bütçe vergi gelirleri içindeki payı %71,43. Ülkemizin tamamında toplanan vergilerin 2/3’ünden fazlası sadece bu 13 ilimizden gelmektedir.

GSYH açısından baktığımızda ise durum daha da önem arz ediyor. Bu illerin;

• İstanbul (%31,01)
• İzmir (%6,3)
• Kocaeli (%4,03)
• Bursa (%4,17),
• Manisa (%1,7)
• Denizli (%1,2)
• Sakarya (%1,17)
• Balıkesir (%1,22)
• Kahramanmaraş (%0,83)
• Çanakkale (%0,66)
• Yalova (%0,36)
• Malatya (%0,54)
• Bilecik-Bozöyük (%0,3)] 2019 yılında ülkemizde üretilen toplam GSYH içindeki payı %53,5’tir. 2019 yılında üretilen GSYH’nın yarısından fazlası bu 13 ilde üretilmektedir. Bu illerimiz aynı zamanda doğrudan yabancı sermaye yatırımlarının neredeyse tamamının realize edildiği illerdir. 13 ilimizin içinde doğalgaz ve petrol boru hatları ile rafineri tesislerinin de kurulu olduğu illerimizin olması hem deprem sonrası tehlikenin artmasına hem de sanayi tesislerimizin ihtiyacı olan enerji arzı güvenliği açısından riskin yükselmesine neden olacaktır. Olası depremler aynı zamanda ihracat gelirlerimizin de ciddi oranda azalmasına neden olabilecektir.

2019 yılı itibarıyla aşağıdaki illerimizin

• İstanbul (%49,12)
• İzmir (%6,72)
• Kocaeli (%5,5)
• Bursa (%6,02)
• Manisa (%1,35)
• Denizli (%1,6)
• Sakarya (%3)
• Balıkesir (%0,32)
• Kahramanmaraş (%0,83)
• Çanakkale (%0,66)
• Yalova (%0,24)
• Malatya (%0,54)
• Bilecik-Bozöyük (%0,049)] toplam ihracatımız içindeki payı %76 oranındadır ve değeri de 137,3 milyar dolardır. Bu illerimizde karşılaşacağımız büyük bir deprem ihracat gelirimizi ¾ oranında azaltacaktır.

TÜRKİYE BİNA DEPREM YÖNETMELİĞİ

Amaç ve kapsam

MADDE 1 – (1) Bu Yönetmeliğin amacı; yeniden yapılacak, değiştirilecek, büyütülecek resmi ve özel tüm binaların ve bina türü yapıların tamamının veya bölümlerinin deprem etkisi altında tasarımı ve yapımı ile mevcut binaların deprem etkisi altındaki performanslarının değerlendirilmesi ve güçlendirilmesi için gerekli kuralları ve minimum koşulları belirlemektir.

Dayanak

MADDE 2 – (1) Bu Yönetmelik, 15/5/1959 tarihli ve 7269 sayılı Umumi Hayata Müessir Afetler Dolayısıyla Alınacak Tedbirlerle Yapılacak Yardımlara Dair Kanunun 3 üncü maddesi ile 29/5/2009 tarihli ve 5902 sayılı Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanunun 12 nci ve 17 nci maddelerine dayanılarak hazırlanmıştır.

Uygulanacak esaslar

MADDE 3 – (1) Deprem etkisi altında binaların tasarımı için bu Yönetmeliğin ekinde yer alan esaslar uygulanır.

Yürürlükten kaldırılan yönetmelik

MADDE 4 – (1) 6/3/2007 tarihli ve 26454 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik yürürlükten kaldırılmıştır.

Yürürlük

MADDE 5 – (1) Bu Yönetmelik 1/1/2019 tarihinde yürürlüğe girer.

Yürütme

MADDE 6 – (1) Bu Yönetmelik hükümlerini Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığının bağlı olduğu Bakan yürütür.

BÖLÜM 1 – GENEL HÜKÜMLER
1.1. KAPSAM
1.1.1 – Bu Yönetmelik hükümleri, yeni yapılacak binaların deprem etkisi altında tasarımı ile mevcut binaların değerlendirilmesi ve güçlendirme tasarımı için uygulanır.
1.1.2 – Bu Yönetmelik hükümleri, deprem etkisi altında yerinde dökme ve ön üretimli betonarme, çelik, hafif çelik, yığma ve ahşap malzemeden yapılan binaların deprem etkisi altında tasarımı için uygulanır.
1.1.3 – Deprem etkisi altında yüksek binaların tasarımı için özel kurallar Bölüm 13’te tanımlanmıştır.
1.1.4 – Deprem etkisi altında yalıtımlı binaların tasarımı için özel kurallar Bölüm 14’ te tanımlanmıştır.
1.1.5 – Deprem etkisi altında mevcut binaların değerlendirilmesi ve güçlendirilmesi için özel kurallar Bölüm 15’te tanımlanmıştır.
1.1.6 – Deprem etkisi altında binalarda 1.1.4 kapsamındaki yalıtım uygulamalarından farklı aktif ve pasif davranış kontrolü uygulamaları ve bunlara ilişkin tasarım kuralları bu Yönetmeliğin kapsamı dışındadır.
1.1.7 – Binalar ve bina türü yapıların dışında kalan köprüler, barajlar, kıyı ve liman yapıları, tüneller, boru hatları, enerji nakil hatları, nükleer tesisler, doğal gaz depolama tesisleri gibi yapılar, tamamı yer altında bulunan yapılar ve binalardan farklı hesap ve güvenlik esaslarına göre projelendirilen diğer yapılar bu Yönetmeliğin kapsamı dışındadır.
1.1.8 – Tarihi ve kültürel değeri olan tescilli yapıların ve anıtların deprem etkisi altında değerlendirilmesi ve güçlendirilmesi bu Yönetmeliğin kapsamı dışındadır.
1.1.9 – Bu Yönetmeliğin kapsamı dışındaki bina ve bina türü yapıların deprem etkisi altında tasarımı için kendi özel yönetmelikleri yapılıncaya dek, öncelikle ilgili Türk Standartlarında verilen hükümler ile birlikte, uluslararası geçerliliği kabul edilen eşdeğer diğer standart,
yönetmelik gibi teknik düzenlemeler veya kurumlarınca belirlenen teknik kurallar, bu Yönetmelikte öngörülen ilkeler gözetilerek kullanılabilir.
1.1.10 – Bu Yönetmelikte yer alan ekler aşağıda (a) ve (b)’de tanımlanmıştır:
(a) Bilgilendirme Eki olarak adlandırılan ekler, Yönetmeliğin ilgili bölümlerinin daha iyi anlaşılması ve uygulanmasına yönelik olarak bilgi verme amacı ile düzenlenmiştir. Bu ekler, Yönetmeliğin uygulanması zorunlu kısımları değildir.
(b) Yönetmelikte yer alan diğer Ek’ler, Yönetmeliğin ayrılmaz parçalarıdır ve uygulanmaları zorunludur.

1.2. GENEL İLKELER
1.2.1 – Bu Yönetmeliğe göre deprem etkisi altında yeni binaların tasarımında ve mevcut binaların değerlendirilmesinde esas alınacak deprem yer hareketi düzeyleri Bölüm 2’de tanımlanmıştır. Bu deprem yer hareketi düzeylerine karşı gelen deprem etkileri, 22/01/2018 tarih ve 2018/11275 sayılı Bakanlar Kurulu kararı ile yürürlüğe konulan Türkiye Deprem Tehlike Haritaları ile tanımlanmıştır.
1.2.2 – Bu Yönetmeliğe göre deprem etkisi altında yeni binaların tasarımında ve mevcut binaların değerlendirilmesinde esas alınacak Bina Performans Hedefleri ile Deprem Tasarım Sınıfları (DTS) Bölüm 3’te tanımlanmıştır.
1.2.3 – Bu Yönetmeliğe göre deprem etkisi altında tasarımı yapılan binalar, malzeme ve işçilik koşulları bakımından Türk Standartları ile Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Genel Teknik Şartnamesi’ne, 10.07.2013 tarihli ve 28703 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Yapı Malzemeleri Yönetmeliği’ne, 26.06.2009 tarihli ve 27270 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Yapı Malzemelerinin Tabi Olacağı Kriterler Hakkında Yönetmelik kurallarına uygun olacaktır.

1.3. ÖZEL KONULARDA TASARIM GÖZETİMİ VE KONTROLÜ
1.3.1. Tanım
1.3.1.1 – Bu Yönetmeliğin uygulanmasına ilişkin değerlendirme ve tasarım süreçlerinde, özel uzmanlık gerektiren konularda projenin başlangıcından tamamlanmasına kadar ilgili tüm tasarım aşamalarında görev yapacak şekilde, ilgili alanda teorik ve mesleki bilgi ve deneyim
sahibi inşaat mühendislerinden “tasarım gözetimi ve kontrolü” hizmeti alınmak zorundadır.
1.3.1.2 – Bu tür hizmetleri yerine getireceklerin eğitim koşulları, mesleki yeterlilik ve deneyim konuları ve bunların belgelendirilmesi ile hizmetin yürütülmesine ilişkin usul ve esaslar Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından belirlenir.
1.3.2. Kapsam
Bu Yönetmeliğin uygulanmasında aşağıda (a) ila (g)’de belirtilen konular 1.3.1’de tanımlanan “tasarım gözetimi ve kontrolü” hizmetine tabidir:
(a) Bölüm 2 kapsamında 2.4.1’de belirtilen Sahaya Özel Deprem Tehlikesi Analizleri
(b) Bölüm 2 kapsamında 2.5’e göre Zaman Tanım Alanında Deprem Yer Hareketlerinin Tanımlanması
(c) Bölüm 2 ve Bölüm 16 kapsamında 2.4.2 ve 16.5’e göre Sahaya Özel Zemin Davranışı Analizleri
(d) Bölüm 5 kapsamında 5.6.6’ya göre Çok Modlu İtme Yöntemleri ve 5.7’ye göre Zaman Tanım Alanında Doğrusal Olmayan Hesap Yöntemi İle Deprem Hesabı
(e) Bölüm 13’e göre Yüksek Bina Taşıyıcı Sistemlerinin Deprem Hesabı ve Tasarımı
(f) Bölüm 14’e göre Yalıtımlı Bina Taşıyıcı Sistemlerinin Deprem Hesabı ve Tasarımı
(g) Bölüm 16 kapsamında 16.10’a göre Zaman Tanım Alanında Doğrusal Olmayan Yapı Kazık-Zemin Etkileşimi Hesapları

1.4. DENEYE DAYALI TASARIM
Yeterli hesap modellerinin bulunmadığı, çok sayıda benzer bileşenin kullanıldığı durumlarda veya tasarımda kullanılan varsayımların doğrulanması amacıyla yapılacak deneysel çalışmalarda TS EN 1990 Ek D’de verilen esaslar veya eşdeğer uluslararası kurallar dikkate alınacak, belgelendirme işlemleri ise 1.2.3’e göre yapılacaktır.

1.5. ATIF YAPILAN STANDART, YÖNETMELİK VE/VEYA DOKÜMANLAR
Bu Yönetmelikte, tarih belirtilerek veya belirtilmeksizin diğer standard ve/veya dokümanlara atıf yapılmaktadır. Bu atıflar metin içerisinde uygun yerlerde belirtilmiş ve Tablo 1.1’de verilmiştir. Tarih belirtilen atıflarda daha sonra yapılan tadil veya revizyonlar, atıf yapan bu Yönetmelikte de tadil veya revizyon yapılması şartı ile uygulanır. Atıf yapılan standard ve/veya dokümanın tarihinin Tablo 1.1’de belirtilmemesi halinde en son baskısı kullanılır.

Tablo 1.1 – Atıf Yapılan Standart, Yönetmelik ve/veya Dokümanlar

BÖLÜM 2 – DEPREM YER HAREKETİ
2.0. SİMGELER
DD-1 = 50 yılda aşılma olasılığı %2 (tekrarlanma periyodu 2475 yıl) olan deprem yer hareketi düzeyi
DD-2 = 50 yılda aşılma olasılığı %10 (tekrarlanma periyodu 475 yıl) olan deprem yer hareketi düzeyi
DD-3 = 50 yılda aşılma olasılığı %50 (tekrarlanma periyodu 72 yıl) olan deprem yer hareketi düzeyi
DD-4 = 50 yılda aşılma olasılığı %68 (tekrarlanma periyodu 43 yıl) olan deprem yer hareketi düzeyi
FS = Kısa periyot bölgesi için yerel zemin etki katsayısı
F1 = 1.0 saniye periyot için yerel zemin etki katsayısı
g = Yerçekimi ivmesi [g = 9.81 m/s2]
ae S T( ) = Yatay elastik tasarım spektral ivmesi [g]
aeD S T( ) = Düşey elastik tasarım spektral ivmesi [g]
de S T( ) = Yatay elastik tasarım spektral yerdeğiştirmesi [m]
DS S = Kısa periyot tasarım spektral ivme katsayısı [boyutsuz]
D1 S = 1.0 saniye periyot için tasarım spektral ivme katsayısı [boyutsuz]
S S = Kısa periyot harita spektral ivme katsayısı [boyutsuz]
1 S = 1.0 saniye periyot için harita spektral ivme katsayısı [boyutsuz]
T = Doğal titreşim periyodu [s]
TA = Yatay elastik tasarım ivme spektrumu köşe periyodu [s]
TAD = Düşey elastik tasarım ivme spektrumu köşe periyodu [s]
TB = Yatay elastik tasarım ivme spektrumu köşe periyodu [s]
TBD = Düşey elastik tasarım ivme spektrumu köşe periyodu [s]
TL = Yatay elastik tasarım spektrumunda sabit yer değiştirme bölgesine geçiş periyodu [s]
TLD = Düşey elastik tasarım spektrumunda sabit yer değiştirme bölgesine geçiş periyodu [s]
Tp = Binanın hakim doğal titreşim periyodu [s]
S 30 ( ) V = Üst 30 metredeki ortalama kayma dalgası hızı [m/s]

2.1. DEPREM TEHLİKE HARİTALARI
2.1.1 – Binaların deprem etkisi altında tasarımında esas alınacak deprem yer hareketlerine ilişkin veriler bu Bölüm’de tanımlanmıştır.

2.1.2 – 2.2’de tanımlanan dört farklı deprem yer hareketi düzeyi için deprem verileri,
22/01/2018 tarih ve 2018/11275 sayılı Bakanlar Kurulu kararı ile yürürlüğe konulan Türkiye Deprem Tehlike Haritaları ile tanımlanmıştır. Bu haritalara https://tdth.afad.gov.tr/ adresli internet sitesinden erişilebilir.

2.2. DEPREM YER HAREKETİ DÜZEYLERİ
Bu Yönetmelik kapsamında aşağıda belirtilen dört farklı deprem yer hareketi düzeyi tanımlanmıştır.
2.2.1. Deprem Yer Hareketi Düzeyi-1 (DD-1)
DD-1 Deprem Yer Hareketi, spektral büyüklüklerin 50 yılda aşılma olasılığının %2 ve buna karşı gelen tekrarlanma periyodunun 2475 yıl olduğu çok seyrek deprem yer hareketini nitelemektedir. Bu deprem yer hareketi, göz önüne alınan en büyük deprem yer hareketi olarak da adlandırılmaktadır.
2.2.2. Deprem Yer Hareketi Düzeyi-2 (DD-2)
DD-2 Deprem Yer Hareketi, spektral büyüklüklerin 50 yılda aşılma olasılığının %10 ve buna karşı gelen tekrarlanma periyodunun 475 yıl olduğu seyrek deprem yer hareketini nitelemektedir. Bu deprem yer hareketi, standart tasarım deprem yer hareketi olarak da adlandırılmaktadır.
2.2.3. Deprem Yer Hareketi Düzeyi-3 (DD-3)
DD-3 Deprem Yer Hareketi, spektral büyüklüklerin 50 yılda aşılma olasılığının %50 ve buna karşı gelen tekrarlanma periyodunun 72 yıl olduğu sık deprem yer hareketini nitelemektedir.
2.2.4. Deprem Yer Hareketi Düzeyi-4 (DD-4)
DD-4 Deprem Yer Hareketi, spektral büyüklüklerin 50 yılda aşılma olasılığının %68 (30 yılda aşılma olasılığı %50) ve buna karşı gelen tekrarlanma periyodunun 43 yıl olduğu çok sık deprem yer hareketini nitelemektedir. Bu deprem yer hareketi, servis deprem yer hareketi olarak da adlandırılmaktadır.

2.3. STANDART DEPREM YER HAREKETİ SPEKTRUMLARI
2.3.1. Tanım
Deprem yer hareketi spektrumları, belirli bir deprem yer hareketi düzeyi esas alınarak %5 sönüm oranı için, 2.3.2, 2.3.3, 2.3.4 ve 2.3.5’te açıklandığı üzere harita spektral ivme katsayıları’na ve yerel zemin etki katsayıları’na bağlı olarak standart biçimde veya 2.4.1’e göre
sahaya özel deprem tehlikesi analizleri ile özel olarak tanımlanırlar.
2.3.2. Harita Spektral İvme Katsayıları ve Tasarım Spektral İvme Katsayıları
2.3.2.1 – Boyutsuz harita spektral ivme katsayıları, 2.2’de belirtilen dört farklı deprem yer hareketi düzeyi için Türkiye Deprem Tehlike Haritaları kapsamında tanımlanmıştır:
(a) Kısa periyot harita spektral ivme katsayısı Ss
(b) 1.0 saniye periyot için harita spektral ivme katsayısı 1 S Birbirine dik iki yatay doğrultudaki deprem etkilerinin geometrik ortalamasına karşı gelen harita spektral ivme katsayıları, belirli bir deprem yer hareketi düzeyi için referans zemin koşulu [ S 30 ( ) V =760 m/s] esas alınarak %5 sönüm oranı için harita spektral ivmeleri’nin yerçekimi ivmesine bölünmesi ile boyutsuz katsayılar olarak tanımlanmıştır.
2.3.2.2 – 2.3.2.1’de tanımlanan harita spektral ivme katsayıları S S ve 1 S , aşağıdaki şekilde tasarım spektral ivme katsayıları DS S ve D1 S ’e dönüştürülür:
2.3.2.3 – Yatay ve düşey elastik tasarım spektrumları, Denk.(2.1) ile elde edilen tasarım spektral ivme katsayıları’ndan yararlanılarak, sırası ile, 2.3.4 ve 2.3.5’te tanımlanmıştır.
2.3.3. Yerel Zemin Etki Katsayıları
2.3.3.1 – 16.4’te tanımlanan yerel zemin sınıfları’na bağlı olarak yerel zemin etki katsayıları FS ve F1 , sırası ile, Tablo 2.1 ve Tablo 2.2’de verilmiştir. Tablolarda harita spektral ivme katsayılarının ara değerleri için doğrusal enterpolasyon yapılabilir.
Burada FS ve F1 2.3.3’te tanımlanan yerel zemin etki katsayıları’nı göstermektedir.

2.3.2.3 – Yatay ve düşey elastik tasarım spektrumları, Denk.(2.1) ile elde edilen tasarım spektral ivme katsayıları’ndan yararlanılarak, sırası ile, 2.3.4 ve 2.3.5’te tanımlanmıştır.
2.3.3. Yerel Zemin Etki Katsayıları
2.3.3.1 – 16.4’te tanımlanan yerel zemin sınıfları’na bağlı olarak yerel zemin etki katsayıları FS ve F1 , sırası ile, Tablo 2.1 ve Tablo 2.2’de verilmiştir. Tablolarda harita spektral ivme katsayılarının ara değerleri için doğrusal enterpolasyon yapılabilir.

2.3.3.2 – Tablo 2.1 ve/veya Tablo 2.2’ye göre ZF yerel zemin sınıfına giren zeminler için sahaya özel zemin davranış analizleri 16.5’e göre yapılacaktır.
2.3.4. Yatay Elastik Tasarım Spektrumu
2.3.4.1 – Gözönüne alınan herhangi bir deprem yer hareketi düzeyi için yatay elastik tasarım ivme spektrumu’nun ordinatları olan yatay elastik tasarım spektral ivmeleri ae S T( ) , doğal titreşim periyoduna bağlı olarak yerçekimi ivmesi [g] cinsinden Denk.(2.2)’de tanımlanmıştır.

(Şekil 2.1):

Burada DS S ve D1 S 2.3.2.2’de tanımlanan tasarım spektral ivme katsayıları’nı, T ise doğal titreşim periyodunu göstermektedir. Yatay tasarım spektrumu köşe periyotları TA ve TB Denk.(2.3) ile DS S ve D1 S ’e bağlı olarak tanımlanır:

2.3.4.2 – Gözönüne alınan herhangi bir deprem yer hareketi düzeyi için yatay elastik tasarım yer değiştirme spektrumu’nun ordinatları olan yatay elastik tasarım spektral yer değiştirmeleri de S T( ), doğal titreşim periyoduna bağlı olarak metre [m] cinsinden Denk.(2.4) ile tanımlanır.

(Şekil 2.2):

2.3.5. Düşey Elastik Tasarım Spektrumu
Gözönüne alınan herhangi bir deprem yer hareketi düzeyi için düşey elastik tasarım ivme spektrumu’nun ordinatları olan düşey elastik tasarım spektral ivmeleri aeD S T( ) , yatay deprem yer hareketi için tanımlanan kısa periyot tasarım spektral ivme katsayısına ve doğal titreşim periyoduna bağlı olarak yerçekimi ivmesi [g] cinsinden Denk.(2.5) ile tanımlanır.

(Şekil 2.3):

2.4. SAHAYA ÖZEL DEPREM YER HAREKETİ SPEKTRUMU
2.4.1. Sahaya Özel Elastik İvme Spektrumu
2.4.1.1 – Bazı özel durumlarda, sahaya özel deprem tehlikesi analizleri ile sahaya özel deprem yer hareketi spektrumları tanımlanabilir. Bu tür spektrumlar proje mühendisinin tercihine bağlı olarak her durumda kullanılabilir.
2.4.1.2 – Sahaya özel deprem yer hareketi spektrumlarının ordinatları, hiçbir zaman 2.3.4 veya 2.3.5’te tanımlanan tasarım spektrumu ordinatlarının % 90’ından daha küçük olmayacaktır.
2.4.2. Sahaya Özel Zemin Davranış Analizleri
16.4’e göre yapılan yerel zemin sınıflandırmasında ZF sınıfı olarak tanımlanan zeminlerde 16.5’e göre sahaya özel zemin davranış analizleri yapılacaktır. Bu tür analizler, proje mühendisinin tercihine bağlı olarak diğer sınıflardaki zeminlerde de yapılabilir.

2.5. ZAMAN TANIM ALANINDA DEPREM YER HAREKETLERİNİN TANIMLANMASI
Bu yönetmeliğe göre bina taşıyıcı sistemlerinin zaman tanım alanında bir veya iki boyutlu ve üç boyutlu deprem hesabında gerekli deprem yer hareketlerinin tanımlanması için kullanılacak deprem kayıtlarının seçimi ve basit ölçeklendirme yöntemi ile ölçeklendirilmesi veya spektral uyuşum sağlanacak şekilde dönüştürülmesi için uygulanması gerekli kurallar 2.5.1, 2.5.2 ve 2.5.3’te tanımlanmıştır.
2.5.1. Deprem Kayıtlarının Seçimi
2.5.1.1 – Bina taşıyıcı sistemlerinin zaman tanım alanında deprem hesabında kullanılacak deprem kayıtlarının seçimi, tasarıma esas deprem yer hareketi düzeyi ile uyumlu deprem büyüklükleri, fay uzaklıkları, kaynak mekanizmaları ve yerel zemin koşulları dikkate alınarak yapılacaktır. Binanın bulunduğu bölgede tasarıma esas deprem yer hareketi düzeyi ile uyumlu geçmiş deprem kayıtlarının mevcut olması durumunda öncelikle bu kayıtlar kullanılacaktır. Sahaya özel deprem tehlikesine en fazla katkıda bulunan depremlere ait büyüklük ve fay uzaklığı bilgilerinin belirlenmesi için deprem tehlikesi ayrıştırma işleminden yararlanılabilir.
2.5.1.2 – Yeterli sayı veya nitelikte deprem kaydı seçiminin yapılamadığı durumlarda, zaman tanım alanında benzeştirilmiş yer hareketi kayıtları kullanılabilir. Bu tür kayıtların kullanılması durumunda, binanın bulunduğu sahanın sismik kaynak, dalga yayılım ve yerel zemin özellikleri göz önüne alınacaktır. Benzeştirme için kullanılacak model parametrelerinin, söz konusu bölgede meydana gelmiş depremlerde kaydedilmiş gerçek deprem kayıtları ile uyumlu olduğu gösterilecektir.
2.5.1.3 – Bir veya iki boyutlu hesap için seçilecek deprem kayıtları’nın ve üç boyutlu hesap için seçilecek deprem kaydı takımları’nın sayısı en az onbir olacaktır. Aynı depremden seçilecek kayıt veya kayıt takımı sayısı üçü geçmeyecektir.
2.5.2. Deprem Kayıtlarının Basit Ölçeklendirme Yöntemi ile Ölçeklendirilmesi 2.5.2.1 – 16.5.2’ye veya 16.10’a göre yapılacak zemin davranış analizleri dışında, zaman tanım alanında hesapta kullanılacak deprem yer hareketleri, seçilen deprem kayıtlarından basit
ölçeklendirme yöntemi ile aşağıdaki şekilde elde edilebilir:
(a) Bir veya iki boyutlu hesap için seçilen tüm kayıtlara ait spektrumların ortalamasının p 0.2T ve p 1.5T periyotları arasındaki genliklerinin, 2.3.4 veya 2.4.1’e göre tanımlanan tasarım spektrumunun aynı periyot aralığındaki genliklerinden daha küçük olmaması kuralına göre, deprem yer hareketlerinin genlikleri ölçeklendirilecektir.
(b) Üç boyutlu hesap için seçilen her bir deprem kaydı takımının iki yatay bileşenine ait spektrumların kareleri toplamının karekökü alınarak bileşke yatay spektrum elde edilecektir. Seçilen tüm kayıtlara ait bileşke spektrumların ortalamasının p 0.2T ve p 1.5T periyotları
arasındaki genliklerinin, 2.3.4 veya 2.4.1’e göre tanımlanan tasarım spektrumunun aynı periyot aralığındaki genliklerine oranının 1.3’ten daha küçük olmaması kuralına göre deprem yer hareketi bileşenlerinin genlikleri ölçeklendirilecektir. Bu periyot aralığı yalıtımlı binalar için değişebilir (Bkz.14.14.4.2). Her iki yatay bileşenin ölçeklendirilmesi aynı ölçek katsayıları ile yapılacaktır.
2.5.2.2 – Mevcut deprem verileri ile bina özelliklerinin gerekli kılması ve sahaya özel deprem yer hareketi spektrumu belirlenmesi durumunda, binanın belirli sayıda titreşim periyodu ile ilişkilendirilen koşullandırılmış ortalama spektrumlar’dan yararlanılarak, deprem kayıtlarının analiz sonuçlarında daha az saçılmayı sağlayacak şekilde seçilerek ölçeklendirilmesi yoluna gidilebilir.
2.5.3. Deprem Kayıtlarının Spektral Uyuşum Sağlanacak Şekilde Dönüştürülmesi 16.5.2’ye veya 16.10’a göre yapılacak zemin davranış analizlerinde veya zaman tanım alanında yapılacak diğer hesaplarda kullanılmak üzere deprem yer hareketleri, seçilen deprem kayıtlarının 2.3.4 veya 2.4.1’e göre tanımlanan tasarım spektrumuna spektral uyuşum sağlanacak şekilde dönüştürülmesi ile de elde edilebilir. Dönüştürülen deprem yer hareketlerinin spektrumlarının ortalamaları, tüm periyotlar için tasarım spektrumu ordinatlarından daha küçük olmayacaktır.

2.6. BİNALARA İVME KAYITÇILARININ YERLEŞTİRİLMESİ
Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı tarafından uygun görülmesi durumunda, Başkanlık tarafından veya Başkanlık koordinasyonunda diğer kamu kurumları veya üniversite kuruluşlarınca kuvvetli deprem hareketinin ölçülmesi amacı ile kamu, özel ve tüzel kişilere ait binalara, diğer yapılara veya açık alanlarına ivme kayıtçılarının yerleştirilmesine izin verilecek, bina veya yapı sahipleri ya da işletmecileri bunların korunmasından sorumlu olacaktır.

BÖLÜM 3 – DEPREM ETKİSİ ALTINDA BİNALARIN DEĞERLENDİRİLMESİ VE TASARIMI İÇİN GENEL ESASLAR
3.0. SİMGELER
BKS = Bina Kullanım Sınıfı
BYS = Bina Yükseklik Sınıfı
DD-1 = 50 yılda aşılma olasılığı %2 (tekrarlanma periyodu 2475 yıl) olan deprem yer hareketi düzeyi
DD-2 = 50 yılda aşılma olasılığı %10 (tekrarlanma periyodu 475 yıl) olan deprem yer hareketi düzeyi
DD-3 = 50 yılda aşılma olasılığı %50 (tekrarlanma periyodu 72 yıl) olan deprem yer hareketi düzeyi
DD-4 = 50 yılda aşılma olasılığı %68 (tekrarlanma periyodu 43 yıl) olan deprem yer hareketi düzeyi
DTS = Deprem Tasarım Sınıfı
GÖ = Göçmenin Önlenmesi Performans Düzeyi
HN = Bina Toplam Yüksekliği [m]
i h = Binanın i’inci katının kat yüksekliği [m]
KH = Kontrollü Hasar Performans Düzeyi
KK = Kesintisiz Kullanım Performans Düzeyi
I = Bina Önem Katsayısı
SH = Sınırlı Hasar Performans Düzeyi
DS S = Kısa periyot tasarım spektral ivme katsayısı [boyutsuz]
Tp,tüm = Birbirine dik bina eksenlerinin herbirinin doğrultusundaki hakim titreşim modunda, bodrum katlar dahil binanın tümü için aynı doğrultuda hesaplanan doğal titreşim periyodu [s]
Tp,üst = Birbirine dik bina eksenlerinin herbirinin doğrultusundaki hakim titreşim modunda, binanın tümüne ait taşıyıcı sistemde zemin kat döşemesi dahil tüm bodrum kütleleri hesaba katılmaksızın aynı doğrultuda hesaplanan doğal titreşim periyodu [s]
∑ Ae = Herhangi bir katta, gözönüne alınan deprem doğrultusunda etkili kesme alanı[m2]
∑ Ag = Herhangi bir katta, gözönüne alınan deprem doğrultusuna paralel doğrultuda perde olarak çalışan taşıyıcı sistem elemanlarının enkesit alanlarının toplamı [m2]
∑ Ak = Herhangi bir katta, gözönüne alınan deprem doğrultusuna paralel kargir dolgu duvar alanlarının (kapı ve pencere boşlukları hariç) toplamı [m2]
∑ Aw = Herhangi bir katta, kolon enkesiti etkin gövde alanlarının toplamı [m2]
(X)i ort ( ) ∆ = Binanın i’inci katındaki ortalama azaltılmış göreli kat ötelemesi [m]
(X)i max ( ) ∆ = Binanın i’inci katındaki maksimum azaltılmış göreli kat ötelemesi [m]
ηbi = i’inci katta tanımlanan Burulma Düzensizliği Katsayısı
ηci = i’inci katta tanımlanan Dayanım Düzensizliği Katsayısı
ηki = i’inci katta tanımlanan Rijitlik Düzensizliği Katsayısı

3.1. BİNA KULLANIM SINIFLARI VE BİNA ÖNEM KATSAYILARI
3.1.1. Bina Kullanım Sınıfları
3.2’de tanımlanan Deprem Tasarım Sınıfları’nın belirlenmesine esas olmak üzere Bina
Kullanım Sınıfları (BKS), binaların kullanım amaçlarına bağlı olarak Tablo 3.1’de tanımlanmıştır.
3.1.2. Bina Önem Katsayıları
Bina Kullanım Sınıfları’na bağlı olarak Bina Önem Katsayıları Tablo 3.1’de tanımlanmıştır.