Muazzez İlmiye Çığ Kimdir?
Doğum: 20 Haziran 1914 (Bursa – Osmanlı)
Ölüm: 17 Kasım 2024 (110 yaşında) (Mezitli – Mersin)
Eş: Mehmet Kemal Çığ (e. 1940 – ö. 1983)
Çocuklar: Yülmen, Esin
Meslek: Arkeolog
Muazzez İlmiye Çığ’ın anne ve baba tarafları Kırım Tatarıdır. I. Dünya Savaşı’nın patlak vermesiyle, baba tarafı Merzifon’a, anne tarafı Bursa’ya yerleşti. Bu keşmekeşin içinde 1914‘de dünyaya gelen Muazzez İlmiye, 1919‘da beşinci yaş gününü kutladığı sırada Yunan Ordusu tarafından İzmir’in işgal edilmesi üzerine öğretmen olan babası, ailesinin güvenliğini sağlamak için Çorum’a taşındı. İlköğretimini burada tamamlayan Muazzez, 1926‘da sınavla Bursa Kız Muallim Mektebi’ne girdi. Fransızca ve keman eğitimi de aldıktan sonra, 1931‘de, 17 yaşında ilkokul öğretmeni olarak mezun oldu. Beş yıl Eskişehir’de öğretmenlik yaptıktan sonra 1936‘da Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Hititoloji Bölümü’ne gitti. İkinci Dünya Savaşı’nı Türkiye’ye profesör olarak getirilen, Hitler dönemi Alman-Yahudi mültecileri Hans Gustav Güterbock ve Benno Landsberger gibi dönemin en önemli Hitit kültürü ve tarihi uzmanlarından eğitim aldı.
1940‘ta diplomasını aldıktan sonra, İstanbul Arkeoloji Müzeleri’ni oluşturan üç kurumdan biri olan Eski Şark Eserleri Müzesi’nde on yıl sürecek kariyerine, kurumun arşivlerinde tercüme edilmeden ve tasnif edilmeden saklanan binlerce çivi yazılı tablet alanında uzman olarak başladı. 4 bin tabletten oluşan çivi yazılı belgeler arşivini oluşturdu ve 3 bin tabletin kopyasını çıkarıp, katalog hâline getirdi. Bu nedenle; Sümerolog Samuel Noah Kramer tarafından “tablet koleksiyonu uzmanı” olarak anıldı.
1957 yılında Münih’te gerçekleşen Oryantalistler Kongresi’ne katıldı.
1960‘ta 6 ay Heidelberg Üniversitesi’nde bulundu.
1965‘te Roma’da sergilenen Hitit sergisinin Londra’ya taşınması faaliyetinde görev aldı ve 1972‘de emekliye ayrıldı.
Samuel Noah Kramer’in History Begins at Sumer adlı eserini Türkçeye çevirdi. 1990 yılında “Tarih Sümer’de Başlar” adlı kitabını yayımladı. Sümer ve Hitit kültürlerini tanıtan birçok kitap yazdı ve 2000 yılında İstanbul Üniversitesi tarafından fahri doktor unvanı aldı.
Hakkında Çıkan Tartışmalar
Muazzez İlmiye Çığ, HZİ Nöropsikiyatri Vakfı’nın başkanlığı ve aynı zamanda Vatan Partisi genel başkan başdanışmanlığı görevinlerini üstlendi. Bu vakıf hakkında, askeri cunta döneminde mahkûmlar üzerinde ilaç denemeleri yapıldığına dair iddialar ortaya atıldı. Çığ, suçlamaları reddetti ve deneylerin gönüllü katılımla yapıldığını savundu. Ayrıca, deneylerin Askeri Cunta’nın izniyle, teröristlerin profillerini çıkarma amacı
taşıdığına dikkat çekti.
Muazzez İlmiye Çığ, özellikle başörtüsünün tarihi kökenleri ve dini metinlerdeki benzerliklere dair ileri sürdüğü fikirlerle kamuoyunda büyük tartışmalara yol açtı. 2007 yılında yayımladığı ‘Bereket Kültü ve Mabet Fahişeliği’ ve ‘Vatandaşlık Tepkilerim’ adlı kitaplarında, başörtüsünün günümüz İslam dünyasında ortaya çıkmadığını, aslında beş bin yıl önce Akadlar tarafından kullanıldığını iddia etti. Bu görüşleri, özellikle Türkiye’deki dinî çevreler ve bazı muhafazakâr kesimler tarafından tepkiyle karşılandı.
2007 yılında, “halkı kin ve düşmanlığa tahrik etmek” suçlamasıyla yargılandı. Mahkeme, ilk celsede davayı düşürdü. Yarım saatten kısa süren duruşmanın ardından Çığ ile kitabın yayıncısı beraat etti.
Ölümü
Türkiye’nin en yaşlı kadını unvanını kazandıktan sonra, 110 yaşına girdi ve 17 Kasım 2024’te Mersin’de hayatını kaybetti. Cenazesi 19 Kasım 2024’te Mersin’deki Akbelen Mezarlığı’na defnedildi.
Ödülleri
- Adana Tepebağ Rotary Kulübü, Meslek Hizmet Ödülü
- İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi tarafından Fahri Doktora ünvanı, 4 Mayıs 2000
- Osmaniye’nin Çardak köyü’ndeki Anadolu Halk Bilimleri ve Kültür Derneği tarafından “Özgür İnsan Ödülü”, 2005
- Uluslararası Lions Kulüpleri Derneği tarafından “Melvin Jones Dostluk Ödülü”, 2014
Kitapları
- Kur’an, İncil ve Tevrat’ın Sümer’deki Kökeni, 1995, Kaynak Yayınları
- Sümerli Ludingirra, 1996, Kaynak Yayınları
- İbrahim Peygamber – Sümer Yazılarına ve Arkeolojik Buluntulara Göre, 1997, Kaynak Yayınları
- İnanna’nın Aşkı – Sümer’de İnanç ve Kutsal Evlenme, 1998, Kaynak Yayınları
- Zaman Tüneliyle Sümer’e Yolculuk, 1998, Kaynak Yayınları (Genişletilmiş ikinci basım; ilk basım 1993, Kültür Bakanlığı Yayınları)
- Hititler ve Hattuşa – İştar’ın Kaleminden, 2000, Kaynak Yayınları
- Gilgameş – Tarihte İlk Kral Kahraman, 2000, Kaynak Yayınları
- Ortadoğu Uygarlık Mirası, 2002, Kaynak Yayınları
- Çivi Çiviyi Söker – Muazzez İlmiye Çığ Kitabı, Serhat Öztürk, 2002, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları
- Ortadoğu Uygarlık Mirası 2, 2003, Kaynak Yayınları
- Sümer Hayvan Masalları, 2003, Kaynak Yayınları
- Vatandaşlık Tepkilerim, 2004, Kaynak Yayınları
- Atatürk Düşünüyor, 2005, Kaynak Yayınları
- Bereket Kültü ve Mabet Fahişeliği, 2005, Kaynak Yayınları
- Sümerlilerde Tufan – Tufan’da Türkler, 2008, Kaynak Yayınları
- Atatürk ve Sümerliler, 2009, Kaynak Yayınları