28 Şubat 1886 (İstanbul) – 1 Nisan 1978 (Ankara)
Tam ismi İsmayıl Hakkı Baltacıoğlu; Cumhuriyet tarihimizin ilk rektörü olarak bilinen Baltacıoğlu ‘nun etkilendiği isimler: Eğitim alanında J. J. Rousseau, felsefe alanında H. Bergson ve sosyoloji alanında E. Durkheim ve Ziya Gökalp ‘tir.
1917’de Ziya Gökalp ’in önerisi üzerine Darülfünun ‘da Eğitim Sosyolojisi dersleri vermeye başladı. Sosyolojizm ekolüne mensup bir sosyologdur. Ona göre, Durkheim okulu, sosyolojinin ulaştığı son aşamadır. Yunus Kazım Köni de, Baltacoğlu ’nu, görüşleriyle E. Durkheim’den sonra Sosyolojizm ekolünün en büyük sosyoloğu olarak belirtmiştir.
Baltacıoğlu, din sosyolojisi konusunda sosyolojizm ekolü çizgisi doğrultusunda din sosyolojisine ilişkin görüşlerini ortaya koymuştur. Buna göre, dünyada dinsiz bireyler olabilir ama hiçbir toplum dinsiz olmaz. Toplumsal kurumların ve ilişkilerin temeline dini yerleştirmiştir.Dinden sonra, toplumun var olmasında dil ikinci etkendir. Dilsiz kalkınma, reform ve millet olamaz. Dinsiz millet, milliyetsiz din olmaz. Dinin millileşmesi reformla olur. Faşizm her şeyden önce gelenekçidir. Faşist geçmişe dayanır, onun ölü geleneklerini mezardan çıkarır ve yaşamın sonsuz kuralları gibi kullanır. Ben ahlakta, sanatta ve sosyal yaşamın hiçbir alanında geçmişe tapınmayı kabul etmem.
Türk eğitim tarihinin en önemli düşünürü ve eylem insanı olan Baltacıoğlu, profesyonel yaşamına eğitimci olarak başlar. Sosyoloji ile psikolojiyi uzlaştırarak sosyal insan yetiştirme denemesinde bulunur. Bu sosyal insan bir yanı ile toplumsal konulara duyarlı, topluma dönük, diğer yanı ile milliyetçi, laik, Atatürkçü ve Batıcıdır.
Eserleri:
Maarifte Siyâset – (1918)
Târih ve Terbiye – (1933)
Mürebbilere – (1933)
Batı’ya Doğru – (1943)
Ziya Gökalp – (1966)
Türk’e Doğru
Estetiğe Dâir Eserleri
Demokrasi ve Sanat – (1931)
Sanat – (1934)
Tiyatro – (1941)
Karagöz Tekniği ve Estetik – (1942)
Türkler’de Yazı Sanatı – (1958)
Dini Eserleri
Kur’ân Tercümesi – (1957)
Büyük Tefsir – (1961)
Hikâye ve Romanları
Yalnızlar – (Hikâye, 1942)
2. Batak – (Roman, 1942)
Tiyatro Eserleri
İnanmak – (1939)
Salt Çelebi – (1939)
Hayvanlar – (1939)
Akıl Taciri – (1940)
Kafa Tamircisi – (1940)
Andaval Palas – (1940)
Kütük – (1946)
Dolap Beygiri – (1949)
Karagöz Ankara’da – (1949)
Küçük Şehit – (1961)
Felsefe Kitapları
Kalbin Gözü – (1922)
Rousseau’nun Terbiye Felsefesi – (1925)
Felsefe – (1938)
